भुते आणि अयुर्वेद : युक्तिव्यपाश्रयाचे प्रकार

(१) सात्त्विक आहार : उदा., गाईचे दूध, रक्तशाली (तांबडे भात), तुपासारखे स्निग्ध पदार्थ. 

(२) औषधे घेणे आयुर्वेदीय औषधांचे चार वर्ग आहेत .

 

(अ) मेध्य : बुद्धिवर्धक व कार्य सुरळित करणारी. उदा., शंख-पुष्पी व ज्योतिष्मती. 

(आ) संज्ञास्थापक : ज्ञान (शुद्ध जाणीव) पूर्वस्थितीत आणणारी (पुनरुज्जीवी). उदा., हिंग, महानिंब, जटामांशी, ब्राह्मी, नस्य व अंजने, सर्पगंधा व अश्वगंधा. 

(इ) निद्राजनक मदकारी (मादक) : अहिफेत-भंगा व विजया. 

(ई) निद्रानाशक उपाय (उद्दीपनी द्रव्ये) : लंघन व रक्तमोक्ष. याशिवाय सुवर्ण, रौप्य वगैरे धातूंची औषधे, वेखंड, स्निग्ध पदार्थ वगैरे कुठल्याही खास वर्गात न बसणारी अशी औषधेही मानसिक विकारांवर सांगितलेली आहेत.